National Science Day 2025 : 28 फेब्रुवारी हा दिवस संपूर्ण भारतात राष्ट्रीय विज्ञान दिन म्हणून साजरा केला जातो. याच दिवशी 1928 साली प्रसिद्ध भारतीय भौतिकशास्त्रज्ञ सर चंद्रशेखर वेंकट रामन (C.V. Raman) यांनी ‘रामन इफेक्ट’चा शोध लावला होता. त्यांच्या या महत्त्वपूर्ण शोधामुळे विज्ञानाच्या क्षेत्रात नवा अध्याय सुरू झाला. या शोधासाठी त्यांना 1930 मध्ये भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक मिळाले होते. भारत सरकारने 1986 मध्ये अधिकृतपणे 28 फेब्रुवारी हा दिवस ‘राष्ट्रीय विज्ञान दिन’ म्हणून घोषित केला.
‘रामन इफेक्ट’ म्हणजे काय?
रामन इफेक्ट (Raman Effect) हा एक वैज्ञानिक शोध आहे, जो प्रकाशाच्या प्रसरणासंदर्भात आहे. जेव्हा प्रकाशाचा किरण धूळविरहित, पारदर्शक पदार्थातून जातो, तेव्हा काही प्रकाश तरंग आपल्या दिशेने परावर्तित होतो आणि त्यातील काही प्रकाश किरणांची लांबी बदलते. यालाच रामन स्कॅटरिंग किंवा रामन इफेक्ट म्हणतात. हा शोध विज्ञानाच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचा ठरला आणि त्यामुळे स्पेक्ट्रोस्कोपी (Spectroscopy) च्या क्षेत्रात क्रांती घडली.
राष्ट्रीय विज्ञान दिनाचे उद्दिष्ट आणि महत्त्व
🔬 विज्ञानाच्या फायद्यांबद्दल समाजात जागरूकता निर्माण करणे.
🔬 विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीसाठी नवीन संशोधनास प्रोत्साहन देणे.
🔬 विद्यार्थ्यांमध्ये वैज्ञानिक दृष्टिकोन वाढवणे आणि विज्ञानासंबंधित शिक्षणाला प्रोत्साहन देणे.
🔬 अणुऊर्जा आणि पर्यावरणपूरक वैज्ञानिक संशोधनाविषयी जनजागृती करणे.
राष्ट्रीय विज्ञान दिनानिमित्त देशभरात होणारे उपक्रम
📌 शाळा, महाविद्यालये आणि संशोधन संस्था – विज्ञान प्रदर्शन, निबंध स्पर्धा, क्विझ, पोस्टर मेकिंग, प्रयोग यांचे आयोजन.
📌 विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्रालय – विज्ञानविषयक सेमिनार, वर्कशॉप आणि चर्चासत्र.
📌 राष्ट्रीय विज्ञान आणि तंत्रज्ञान परिषद – वैज्ञानिक संशोधन, प्रयोगशाळा प्रदर्शन आणि विज्ञानविषयक चर्चासत्र.
राष्ट्रीय विज्ञान दिनाचे विशेष आकर्षण
भारत सरकार दरवर्षी विज्ञान क्षेत्रातील उल्लेखनीय योगदानासाठी ‘राष्ट्रीय विज्ञान पुरस्कार’ प्रदान करते. हा पुरस्कार संशोधक, वैज्ञानिक, विद्यार्थी आणि विज्ञान प्रेमींना त्यांच्या उल्लेखनीय कार्यासाठी दिला जातो.
